Euthanasie en de wet

Artsen kunnen in bijzondere gevallen een patiënt helpen met sterven. Dat heet euthanasie of hulp bij zelfdoding. Artsen doen dat alleen als een patiënt daar zelf om vraagt. In de  euthanasiewet staan alle regels die gelden bij euthanasie of hulp bij zelfdoding. De officiële naam van de euthanasiewet is Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding.

Verschil euthanasie en hulp bij zelfdoding

• Bij euthanasie geeft een arts de patiënt een dodelijk medicijn.
• Bij hulp bij zelfdoding geeft de arts een dodelijk medicijn aan de patiënt. Maar de patiënt neemt deze zelf in.

Euthanasie is strafbaar

Een einde maken aan het leven van iemand anders is strafbaar. Ook als de patiënt er zelf om vraagt bij de arts. Soms willen mensen niet meer leven. Bijvoorbeeld omdat ze ernstig ziek zijn, pijn lijden of moeite hebben met ademhalen. Soms mag een arts euthanasie of hulp bij zelfdoding  verlenen. Bijvoorbeeld als iemand niet meer beter wordt. Of als niets meer aan het lijden te doen is. De arts is niet strafbaar als hij zich houdt aan alle 6 eisen uit de wet. Die 6 eisen heten samen de zorgvuldigheidseisen.

Alleen patiënt kan om euthanasie vragen

Euthanasie kan alleen als de patiënt er zelf om vraagt. Familie of vrienden van de patiënt kunnen er niet om vragen. Dat is bij kinderen anders.

• Is een kind tussen de 12 en 16 jaar, dan moeten de ouders of voogd ook toestemming geven.
• Is een kind tussen de 16 en 18 jaar, dan moeten de ouders bij de beslissing betrokken zijn.
• Bij kinderen tot 12 jaar is er onderzoek gedaan. Een adviesgroep heeft aangegeven dat de regelgeving voor deze groep kinderen verhelderd zou moeten worden. (Uit een brief van het Ministerie van VWS)

Euthanasiewens opschrijven

Een patiënt kan opschrijven dat hij euthanasie wil. Een opgeschreven vraag om euthanasie kan in de plaats van een gesprek komen. Bijvoorbeeld als iemand later zijn wens niet meer zelf kan vertellen. De patiënt schrijft op wanneer hij euthanasie zou willen. Dit heet een schriftelijk euthanasieverzoek. Of een wilsverklaring.

Alleen een gesprek of een verklaring op papier is niet genoeg. Er moet aan alle 6 zorgvuldigheidseisen van de wet worden voldaan. De arts bekijkt of alle eisen gelden.

Meestal zijn gesprekken met de huisarts. Gaat het bij om psychisch lijden (angst, somberheid of verwarring)? Dan zal de psychiater deze gesprekken voeren.

Bij welke aandoeningen kan euthanasie?

De meeste mensen die euthanasie vragen en krijgen, zijn zo ernstig ziek dat ze niet meer beter worden. Iemand hoeft niet bijna dood te gaan, voordat euthanasie mag. Volgens de wet mag euthanasie alleen bij mensen die lijden door een medische oorzaak. Bijvoorbeeld:

• een psychiatrische aandoening;
• dementie;
• meer dan 1 ernstige aandoening.

Euthanasie bij dementie

Vraag om euthanasie: aan het begin van de dementie

Iemand met  beginnende dementie kan nog zelf om euthanasie vragen. En kan de arts zelf nog uitleggen waarom of wanneer het lijden uitzichtloos en ondraaglijk is. Vaak zijn patiënten met dementie bang dat ze steeds afhankelijker worden van anderen. Deze angst telt mee in de beoordeling  van het euthanasieverzoek.

Verzoek euthanasie: verder gevorderd stadium dementie

In een verder gevorderd stadium van dementie kan een patiënt niet meer (voldoende) wilsbekwaam zijn om een euthanasieverzoek te doen. Wanneer een patiënt een schriftelijk euthanasieverzoek heeft opgesteld toen hij nog wel wilsbekwaam was, kan dat in de plaats komen van een mondeling verzoek. Het is belangrijk om het schriftelijk euthanasieverzoek regelmatig met de arts te bespreken.

Vraag om euthanasie bij verder gevorderd stadium dementie

 Als iemand al langer dementie heeft, kan hij of zij soms zelf geen keuzes meer maken. Dan kan de patiënt niet meer zelf om euthanasie vragen. Euthanasie kan dan alleen nog als de patiënt zijn euthanasievraag heeft opgeschreven. Toen hij nog wel zelf in staat was om zelf keuzes te maken. Dat is dan net zo geldig als een vraag in een gesprek. Het is daarom belangrijk om de vraag om euthanasie op papier regelmatig met de arts te bespreken.

Wanneer kan euthanasie niet?

Volgens de wet mag euthanasie niet:

• als mensen gezond zijn;
• ‘moe zijn van het leven’ of hun leven ‘voltooid’ vinden.

Een arts hoeft niet mee te werken aan euthanasie

Volgens de wet heeft niemand recht op euthanasie. Een arts mag dus ook een vraag om euthanasie weigeren. Ook als de patiënt opgeschreven heeft wat hij wil. Of als de situatie van de patiënt past bij alle eisen van de wet. Als een arts de euthanasie niet zelf wil uitvoeren, moet hij dit altijd tegen de patiënt zeggen. Dan kan de patiënt naar een andere arts. Soms stuurt de arts een patiënt naar het Expertisecentrum Euthanasie.

Hier kunnen mensen naartoe met een euthanasieverzoek als de eigen (huis)arts het verzoek niet kan of wil uitvoeren. Het verzoek van de patiënt moet wel voldoen aan alle zorgvuldigheidseisen.

Bronvermelding en meer informatie vindt u op de website van de Rijksoverheid